1. ExcLusive (M) (649) [off]
|
TXT |
0| 15 Jul 2017, 15:33
Arxeologiya — (grek. ἀρχαίος — qadimgi va λόγος — soʻz, oʻrgatish) — qadimshunoslik — qad. moddiy madaniyat yodgorliklariga asoslanib kishilik ja-miyati o‘tmishini o‘rganuvchi fan. Mehnat qurollari, uy-ro‘zg‘or buyumlari, qurol-yarog‘lar, zeb-ziynatlar, uy-joy, ustaxo-nalar, mudofaa va irrigatsiya inshootla-rining qoldiqlari hamda o‘tmishga oid turli topilmalar A.ning bosh manbai bo‘lib, ularni chuqur ilmiy o‘rganish asosida o‘tmishdagi kishilik jamiyat-lari ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish tarixining umumiy manzarasi tiklana-di. Shu sababli A. tarix fanining bir tarmog‘i hisoblanadi.A. so‘zini miloddan avvalgi 4-asrda Platon (Aflotun) qad. voqealar maʼnosida ish-latgan. Ilmiy maqsadlardagi dastlabki arxeologik qazishlar 18-asr boshidan boshlangan. 19-asr yirik arxeologik kash-fiyotlar davri bo‘lib, A. fan sifatida shakllanib bordi, 19-asr Lei asosan 4 ki-yemga bo‘linib o‘rganilar edi; Yunoniston va Rimning quldorlik davri yodgorlikla-rini o‘rganuvchi mumtoz A., ibtidoiy A., 662o‘rta asr moddiy-madaniyat yodgorlikla-rini o‘rganuvchi umumiy A. va sharq Arxeologiya 20-asr boshida ular birlashib, keng maz-munli hozirgi zamon A.si shakllandi.O‘zbekistonda arxeologik tekshi-rishlar 19-asrning oxirgi choragida, Tur-kistonni Rossiya bosib olganidan so‘ng boshlandi. Rossiya imperiyasi Turkiston-ning o‘tmishi, xalqining urf-odati, qad. qo‘lyozmalarini o‘rganish orqali o‘lkada o‘zining mustamlakachilik rejimini mustahkamlamoqchi edi. Turkiston osori atiqalarini o‘rganishni dastavval rus A. havaskorlari va o‘lkashunoslari bosh-lab berdi. 1895 y. V. V. Bartoldnkng tashabbusi bilan Turkiston arxeologiya havaskorlari to‘garagi tuzilib, A. ish-lari shu to‘garak nazoratida olib boriladi. O‘sha davrda o‘tkazilgan A. tadqiqotlarida V. V. Bartolvd, V. L. Vyatkin, N. I. Veselovskiylarning xiz-mati katta bo‘ldi. Ammo arxeologik yod-gorliklarni hali har tomonlama, keng o‘rganilmaganligi hamda topilmalar yaxshi aniqlanmaganligi sababli bu vaqtda ibtidoiy va undan keyingi ilk davrlar mutlaqo yoritilmadi. Shunday bo‘lsa ham 19-asr oxiri — 20-asr boshlari-dagi Turkistonda olib borilgan arxeologik izlanishlar O‘zbekiston tarixshu-nosligida muhim ahamiyatga ega bo‘ldi.